Zaman içinde giderek azalmış olan nakit kullanımı, hem son yıllarda sayısı artan ödeme hizmeti sunan şirketler sayesinde ve e-ticaretin giderek artan ağırlığı (Görsel 1) hem de pandemi sonucu birbirimize yaklaşmaya korktuğumuz bu zamanlarda iyiden iyiye azalmış durumda. Bu durum, dijital ve kripto para ilerideki rolünü akıllara getirirken biz de bunların ne olduğunu ve nasıl ayrıldıklarını anlatmak istedik.
(Görsel1)
Dijital para, sadece dijital ortamda var olan, (kelime anlamıyla) elle tutabileceğiniz bir dengi bulunmayan fiat para temsilidir. Bu paralar ile tıpkı cebinizde bulunan para ile yapabileceğiniz gibi karşılık olarak kabul edebilir, bir mal veya hizmet için ödeme yapabilir, transfer yapabilirsiniz. Tabi tüm bunların dijital ortamda gerçekleşmesi kaydıyla.
Kripto para ise dijital paranın çatı tanım olduğu sınıftaki türlerden biri. Blokzincir yapılarına (ve arkasındaki kompleks bilime) dayalı olan bu para türü ile en başta eşler arası aktarma yapılabiliyorken, yaygınlaşmasının da bir sonucu olarak artık doğrudan ödeme yapabiliyorsunuz.
Her ikisi de ilk bakışta aynı şey gibi duruyor olsalar da aralarında yapısal farklılıklar mevcut.
İlk fark: Otorite. Dijital paraları kontrol edip yönetebilen ve otorite olarak tanımlanabilecek kişi veya kişiler mevcut ancak kripto paralarda, blokzincire dayalı olmaları sayesinde kişi veya küçük gruplarca değil, kendilerine has toplulukları tarafından kontrol ediliyor. Bu topluluklara, Bitcoin Madenciliği isimli blog yazımızda bahsettiğimiz gibi, madenci deniyor.
İkinci fark ise anonimlik. Dijital paraları kullanabilmek için parayı kontrol eden otoriteye kendinizi tanıtmanız gerekirken kripto para sistemlerinde al-ver yapabilmek için böyle bir şeye ihtiyaç yok. Kripto paraların yaygınlaşması ve bununla beraber gelen bu paralara erişim isteği potansiyel müşterileri borsalara iterken bu artmış taleple birlikte gelen KYC (TR: “Müşterini Tanı”) gibi bu anonimlik farkını biraz da olsa ortadan kaldırıyor. Buradaki bir diğer fark ise blokzincire dayalı paralarda tüm para hareketinin herkes tarafından görülebilmesi. Dijital paralarda bu bilgiler gizli.
Son fark ise dijital paraların, kripto paraların aksine, işaret edebileceğiniz bir yönetici yapısı olmasından para aklama ya da dolandırıcılık gibi suçların önüne geçilebilmesi. Kripto paralarda böyle bir durum mevcut değil. Dijital paralarda kontrol mekanizması bir aktarımı iptal edebiliyorken, kripto paralarda bir adrese kullanıcısı olduğunuz blokzincir üzerinden bir transfer yapmanız halinde gönderdiğiniz kimse istemediği sürece verdiğiniz miktarın size dönüşü olamaz.
Özetle, hem dijital paralar hem de kripto paralar kısmen de olsa aynı işlevi görebiliyor ancak arada önemli farklar ve bunların getirdiği sonuçlar mevcut. Özellikle kripto paraların mal/hizmet karşılığı kullanımında dikkatli olunması gerekiyor.
