Bir kripto paranın ne zaman alınıp satılacağını veya ilerleyen bir zaman diliminde nasıl bir performans sergileyeceğini mi merak ediyorsunuz. O halde (kripto) teknik analiz mum formasyonları hakkında bilgi sahibi olmak size yardımcı olabilir.
Mum formasyonları, finansal grafiklerde görsel olarak temsil edilen ve fiyat hareketleriyle ilgili bilgi sağlayan desenler olarak açıklanabilir. Bu formasyonlar, bir varlığın gelecekteki fiyat hareketleri hakkında tahmin yapmaya yardımcı olabilir ve teknik analizde sıklıkla kullanılır.
Mum formasyonları; hisse senedi, Forex, emtia, vadeli işlemler ve opsiyon piyasalarında kullanılmasının yanı sıra, kripto para dünyasında da teknik analizin önemli bir parçasını oluşturur. Bu formasyonun tercih edilmesinin arkasındaki en büyük nedenler, kolay anlaşılması ve çekici bir görsellik sunmasıdır.
Mum grafikleri okuma eylemi, yatırımcılara piyasadaki duyguları ve potansiyel fiyat hareketlerini değerlendirmelerine yardımcı olabilir. Mum grafikler incelendiğinde fiyat hareketinin pozitif mi, yoksa negatif mi olduğu bilgisine ulaşılabileceği gibi, hareketin ne kadar büyük olduğuna dair de bir izlenim elde edilebilir.
Mum grafiğindeki her bir mum, belirli bir zaman diliminde (örneğin, 1 saatlik, günlük, haftalık) bir varlığın açılış, kapanış, en yüksek ve en düşük fiyatlarını gösteren dört ana fiyat seviyesini temsil eder. Örneğin; saatlik grafik seçildiğinde, ekranda görülen her mum farklı bir saate vurgu yapar. Mum çubuk formasyonları, bu fiyat seviyelerinin birleşiminden oluşan desenlerdir.
Mum Formasyonları ve Anlamları
Mum çubuk formasyonları ve anlamlarına geçmeden önce, bu grafik türüne neden ‘mum’ adı verildiğine bakalım. ‘Mum formasyonu’ terimi, grafikte oluşan desenlerin görüntüsünün, bir mumun fiziksel yapısına benzer olması nedeniyle kullanılır. Bu terim, finansal grafiklerdeki fiyat hareketlerini temsil etmek için kullanılan çubuk grafiklerdeki belirli desenlere atıfta bulunur.
Değişmeyen bir şey varsa, o da her bir mumda bir adet gövde, iki adet fitil bulunmasıdır.
Mum gövdesi, seçilmiş zaman dilimindeki açılış ve kapanış fiyatları arasındaki bölgeyi ifade eder. Mum fitilleri ise, gövdenin altından ve üstünden çıkan ince dikey çizgilerdir. Mum fitilleri, mum gövdesinde olduğu gibi seçilmiş zaman dilimindeki en yüksek ve en düşük fiyatı işaret eder. Bu mumlar yeşil ve kırmızı olmak üzere iki renkten oluşur.
Yeşil mumlar yükselişi belirtirken, kırmızı mumlar düşüşleri gösterir. Yeşil renkli mumlarda, mum gövdesinin en üst tarafı seçilmiş zaman dilimindeki kapanış fiyatını temsil ederken, mum gövdesinin en alt tarafı ise açılış fiyatını temsil eder. Kırmızı renkli mumlarda ise, mum gövdesinin en üst kısmı açılış fiyatını temsil ederken, mum gövdesinin en alt kısmı ise kapanış fiyatını temsil eder.
Mum grafikleri okuma eylemi için bu temel bilgilendirme sonrasında ileride fiyat hareketleri tahmin edebilmek adına farklı mum formasyonlarının da tanınması gerekir. Hemen aşağıdan bunların bazılarıyla tanışabilir, teknik analiz gerçekleştirirken faydalanabilirsiniz.
Yutan Boğa Formasyonu
Yutan boğa mum formasyonları için trend dönüşünün bir habercisi denilebilir. Alış baskısının arttığı, satış baskının ise zorlandığı bir gelişmeye vurgu yapar. En dipten alım yapılabilme ihtimalini güçlendirmek adına yatırımcılar için güçlü bir tercih olabilir. Düşen bir trendin sonunda oluşan yeşil mum eğer kendisinden bir önceki kırmızı mumu yutacak kadar büyükse, yani yeşil mum gövdesi kendisinden önceki kırmızı mumun gövdesinden çok daha büyükse, yutan boğa formasyonunun ortaya çıktığından söz edilebilir. Tabii her iki mumun açılış ve kapanış fiyatları arasında küçük de olsa, bir boşluk olması gerektiğini hatırlamak gerekir.
Yutan Ayı Mum Formasyonu
Yutan ayı formasyonu, isminden de çıkarımda bulunulabileceği üzere düşüş eğilimine vurgu yapar ve iki mumdan meydana gelir. Buradaki sıralama ilk mumum yeşil, ikinci mumum ise kırmızı olmasıdır. Kırmızı mum, önce muma (yeşil mum) göre daha büyüktür. Yani kırmızı mumum gövdesi, yeşil mumun gövdesinden büyüktür. Ayrıca iki mumun da hem açılış hem de kapanış değerleri arasında bir fark vardır. Bu formasyonun, yükseliş trendinin üst noktasında meydana geleceğinin altını çizmek gerekir.
Yutan ayı mum formasyonu sonuç olarak, satış baskısının kuvvetlendiğini ve bir düşüş trendinin gelebileceğinin habercisi olabilir.
Çekiç Boğa Formasyonu (Hammer)
Çekiç boğa formasyonu düşen trend diplerinde sık sık rastlanabilir türden bir mum grafik formasyonlarındandır. Çekiç mum formasyonları, şeklinden dolayı hammer (çekiç) adını alır. Açılış gerçekleştirdikten sonra sert bir satış baskısıyla karşılaşır ve günün en yüksek değerinde kapanış gerçekleştirir. Bu hareketler sonunca mum gövdesi üst kısımda meydana gelir ve aşağısında uzun bir fitil bulunur. Aşağıdaki fitilin mum gövdesinden en az iki kat uzun olması bir kural olarak kabul edilir. Mum üst tarafında hiç fitil olmamalıdır ya da neredeyse yok sayılabilecek seviyede olmalıdır. Çekiç olarak belirtilen mumun gövde rengi, yeşil veya kırmızı olabilir. Teyit mumundan beklenti, çekiç mumunun en yüksek değerinden daha yüksek bir değerde kapanış göstermesidir.
Dragonfly Doji (Yusufçuk Doji)
Dragonfly doji, Türkçe’ye yusufçuk doji olarak çevrilebilir. Şekil itibariyle yusufçuk böceğine benzer ve bu özelliği sayesinde, oluştuğunda kolayca tanınabilir. Dragonfly doji mum formasyonu, açılış ve kapanış fiyatlarının birbirine çok yakın veya aynı olduğu bir mum çubuğunu ifade eder. Bir düşüş trendinden sonra beliren yusufçuk doji, fiyatın artacağını işaret edebilir. Yükseliş trendinden sonra ortaya çıkan yusufçuk doji ise, fiyatın aşağı yönlü hareket edeceğini gösterebilir. Anlatımı güçlendirmek için bu formasyon, alıcı ve satıcılar arasında gerçekleşen bir savaşa benzetilebilir. Bu savaşı kimin kazandığını teyit etmek için, teyit mumumun kontrol edilmesiyle sinyal doğrulanabilir.
Gravestone Doji (Mezar Taşı Formasyonu)
Doji formasyonları arasında belki de ilk sırada sayılabilecek Gravestone Doji için de alıcı satıcı savaşlarını temsil ediyor denilebilir. Türkçe karşılığı mezar taşı doji adı verilen bu formasyon, fiyatın yukarı yönlü eğilim göstermesi karşısında satıcıların daha baskın çıktığının bir göstergesi olarak kabul edilebilir. Bu formasyonu belli eden görüntü, mum gövdesinin neredeyse olmadığı ve üst fitilinin oldukça uzun olmasıdır. Bu görüntü her ne kadar satışın artacağına dair sinyal verse de, satışın devam edip etmeyeceğine dair izlenim için bir sonraki mumum kapanışını beklemek teyit için daha sağlıklı olacaktır. Teyit mumunun gravestone doji mumunun en düşük fiyatından daha da aşağıda olacak şekilde kapanması, bu formasyonun çalışabileceğine dair ihtimali güçlendirebilir.
Hamile Boğa Formasyonu
Hamile boğa formasyonuna piyasalarda nispeten daha az rastlanır. Hamila boğa mum formasyonları, düşen bir trendin sonunda kısa gövdeli ve kendisinden bir önce gelen kırmızı mumum açılış fiyatından daha düşük ve kapanış fiyatından daha yüksek olan yeşil bir mumdan oluşur. Burada da yine bir teyit mumuna ihtiyaç vardır. Teyit olarak bakılacak mumun ise, hamile boğa mumundan bir önceki kırmızı mumun açılış fiyatından daha yüksek bir seviyede kapanmış olması gerekir.
Bayrak Formasyonu
Bayrak formasyonu, genellikle fiyat hareketlerindeki kısa vadeli bir aralığı temsil eder. Bayrak formasyonu, bir finansal enstrümanın fiyatının belirli bir süre boyunca dalgalanarak bir bayrak benzeri desen oluşturmasından kaynaklanır. Bu desen genellikle bir önceki güçlü eğilimin devam edeceğini gösterir. Bayrak formasyonu, bayrak direği (flag pole) ve bayrak (flag) olmak üzere iki ana bölümden oluşur. Bayrak direği, genellikle yukarı veya aşağı yönlü güçlü bir fiyat hareketini temsil eder. Bayrak ise, bu hareketin ardından gelen kısa vadeli düzeltme veya konsolidasyon dönemini ifade eder.
Bayrak formasyonu, ilk hareket çok sert bir yukarı hareket sonucu meydana gelir ve bu, bayrağın direğini meydana getirir. Bu hareket yatırımcılar tarafından yakalanamadıysa, bayrak oluşumu takip edilebilir. Bayrak oluşumunun üst noktasının kırılma anı, pozisyona girme sinyali olarak kabul edilebilir. Bu seviyede hacimlerde belirgin oranda artış oluşur. Eğer hacimde beklenen artış gerçekleşmezse, oluşumun geçerliliğini yitirmesi fazlasıyla kuvvetlenir.
Bayrak formasyonu sonrası konsolidasyonun tamamlanmasıyla fiyatın bayrak direği ile aynı yükseklikte hareket etmesi beklenir. Bayrak formasyonunda kırılımın ardından güçlü bir hacim görülür. Şayet hacim yok ise formasyon geçerli değildir. Formasyonun ayı ve boğa piyasasında farklı yönlerde meydana geldiğime şahit olunabilir. Ayı piyasasında aşağı yönlü bir şekil ortaya çıkması ve direk boyu kadar düşüşün sürmesi beklenir. Boğa piyasasında ise görünüm yukarı yönlü olup ve direk boyu kadar yükseliş beklenir.
Asılı Adam Mum Formasyonu
Asılı adam mum formasyonu piyasada hanging man formasyonu olarak da bilinir ki, bu da zaten bu formasyonun İngilizce karşılığıdır. Bir trend dönüş formasyonu olarak nam salmıştır. Yükselen trend zirvesinde meydana gelir. Alıcı ve satıcı mücadelesi sonucunda mum gövdesi üst kısımda oluşur ve mum fitili alt kısımda uzun olur. Böyle bir oluşumla karşılaşıldığında yükselen trendin sonuna gelindiği ve yeni trendin aşağı yönlü olacağı sinyali alınabilir.
Bu formasyon türünde gap boşluklarının oluşması veya oluşmaması formasyonun bozulmasına sebep olmaz. Yine de yükseliş trendinin sonuna gelindiğinde gap boşluğu bırakan mumun, gap boşluğu bırakmayan muma kıyasla çalışma ihtimali daha fazladır. Ayrıca belirtmek gerekir ki, hanging man mumları gövde rengi kırmızı da olsa, yeşil de olması çalışabilir.
Terk Edilmiş Bebek Boğa Formasyonu
Türkçe’ye terk edilmiş boğa formasyonu olarak geçen bullish abandoned baby formasyonu, düşen bir trendin sona erdiğini ve yukarı yönlü yeni bir hareketin başlayabileceğine yönelik gelişmelerin bir habercisi olabilir. Doji mum formasyonları içerisinde yer alır. Düşen bir trendin sonrasında ortaya çıkması, gap boşluğu bırakarak oluşması, mum gövdesinin kısa olması ve yükseliş trendine gap boşluğu bırakarak başlaması bu formasyonun kriterleri arasındadır. Mum gövdesi varsa, bunun yeşil veya kırmızı renkli olmasının bir önemi yoktur.
Bu mumdan sonra gap boşluğu bırakarak açılan mumun yeşil olarak kapanması, bu formasyonun onayı için bakılması gereken kriter olarak belirlenir. Bu formasyonda ilgili mumdan önce ve sonra gap boşluklarının oluşması odaklanılması gereken asıl noktadır.
Doji Akşam Yıldızı Formasyonu
Doji Akşam Yıldızı formasyonu, sıkça karşılaşılan mum grafik formasyonlarından bir tanesidir. Yükselen bir trendin tepesinde beliren bu mum, neredeyse yok gibidir. Aslında bu da onun gövdesiz bir mum olduğuna vurgu yapar ve trend yönünün değişebileceğine yönelik çıkarım yapılmasını sağlayabilir. İngilizce’de Evening Doji Star olarak bilinen bu formasyonda mumun açılış ve kapanış fiyatının kendinden önce gelen mumum açılış ve kapanış fiyatı ile aynı veya daha yüksek bir seviyede olması gerekir. Teyit mumundan beklenti ise, Doji Akşam Yıldızı mumundan daha düşük bir seviyede kapanmış olması beklenir.
En Güvenilir Mum Formasyonları
Aslında ‘en güvenilir mum formasyonları’ diye bir tabir kullanmak çok da doğru olmayacaktır. Bugün güvenilir denilebilen mum formasyonlarının güvenilirlikleri zaman içinde değişebilir ve her zaman kesin sonuçlar vermezler. Fakat bazı popüler ve genellikle dikkate alınan mum formasyonlarından bahsedilebilir. Bunlar ise aşağıdaki gibidir:
Popüler Boğa Mum Grafik Formasyonları
- Çekiç Boğa Formasyonu
- Dragon Fly Doji Formasyonu
- Hamile Boğa Formasyonu (Bullish Harami)
- Terk Edilmiş Bebek Boğa Formasyonu
Popüler Ayı Mum Grafik Formasyonları
- Asılı Adam Formasyonu (Hanging Man)
- Mezartaşı Doji Formasyonu (Gravestone)
- Yutan Ayı Formasyonu
- Doji Akşam Yıldızı Formasyonu
Unutulmamalıdır ki, herhangi bir mum formasyonu yalnız başına kesin bir alım veya satım sinyali vermez. Diğer teknik analiz araçları ve piyasa koşullarıyla birlikte kullanılmalıdır. Ayrıca, piyasa koşulları zamanla değişebilir. Bu nedenle, tek başına mum formasyonlarına dayanarak işlem yapmaktan kaçınılmalıdır.
